Chỉ vì không hài lòng về phát ngôn của Jack Ma, ông Tập ra lệnh cho các cơ quan quản lý của Trung Quốc điều tra Ant Group. Sau đó, chính quyền Bắc Kinh đề xuất các quy định quản lý tài chính mới và triệu tập Ma.
Từng là doanh nhân giàu có và nổi tiếng nhất Trung Quốc, Jack Ma giờ hiếm khi xuất hiện trước công chúng và sống ẩn dật ở Nhật. Mọi thứ thay đổi chỉ sau một bài phát biểu.
Theo nguồn tin của Financial Times, nhiều tháng qua, tỷ phú Jack Ma và gia đình sống tại khu nghỉ dưỡng ở ngoại ô Tokyo. Nhà sáng lập Alibaba thường xuyên đi Mỹ và Israel. 2 năm qua, vị doanh nhân từng nổi tiếng nhất Trung Quốc gần như biến mất khỏi truyền thông.
Cách đây hơn 2 năm, nhà sáng lập Alibaba vẫn ở đỉnh cao. Các nhà đầu tư nước ngoài nóng lòng với đợt IPO khổng lồ của Ant Group – gã khổng lồ fintech của Jack Ma.
Trong một bức thư gửi khách hàng, ông Michael Grimes – Giám đốc điều hành Morgan Stanley – ca ngợi đợt IPO là “vụ niêm yết mang tính bước ngoặt và lịch sử”. Nhưng mọi thứ thay đổi hoàn toàn sau bài phát biểu của ông Ma vào cuối tháng 10/2020.
Trong bài phát biểu dài 21 phút, ông chỉ trích các cơ quan quản lý “chỉ tập trung vào rủi ro mà bỏ qua sự phát triển”. Tỷ phú Ma cáo buộc các ngân hàng lớn nuôi dưỡng “tâm lý tiệm cầm đồ” và làm tổn thương nhiều doanh nhân.
Ngay sau bài phát biểu, các cơ quan giám sát tài chính hàng đầu Bắc Kinh triệu tập ông Ma. Nhưng cú sốc lớn đến vào ngày 3/11. Sàn giao dịch Thượng Hải đình chỉ đợt IPO của Ant Group với lý do “những thay đổi về quy định”. Thông báo được đưa ra chỉ vỏn vẹn 2 ngày trước hôm dự kiến diễn ra IPO. Cùng với cổ phiếu Alibaba, tài sản của tỷ phú sáng lập bốc hơi nhanh chóng.
Đến năm 2015, Jack Ma trở thành tỷ phú giàu nhất Trung Quốc và lọt nhóm hàng đầu thế giới. “Điều tôi đang nghĩ đến là làm thế nào chúng ta có thể biến Alibaba trở thành nền tảng cho các doanh nghiệp nhỏ toàn cầu”, ông Ma nói với nhà báo Mỹ Charlie Rose tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới hồi năm 2015.
Thế nhưng Bắc Kinh đã thay đổi. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ưu tiên giảm nợ và rủi ro trong lĩnh vực tài chính. Các quan chức lo ngại một cuộc khủng hoảng tài chính có thể làm rung chuyển nền kinh tế.
Trong khi đó, quy mô và tầm vóc của Ant Group đã tăng vọt. Các khoản vay tiêu dùng của Ant vượt xa những ngân hàng truyền thống. Khối lượng thanh toán hàng năm thậm chí cao hơn GDP Trung Quốc. Điều đó khiến giới chức trách Bắc Kinh lo ngại.
Và bài phát biểu của ông Ma tại hội nghị kinh doanh ở Thượng Hải là giọt nước tràn ly. Ông thách thức các tiêu chuẩn của hệ thống cũ và kêu gọi Trung Quốc đi theo con đường riêng.
“Hệ thống tài chính hiện nay cần được cải cách. Hiện tại, năng lực ‘kiểm soát’ của chúng ta đang phát triển mạnh mẽ, trong khi thiếu khả năng ‘giám sát’. Đổi mới không sợ quy định. Nhưng nó sợ quy định bằng những phương pháp lỗi thời”, ông nhấn mạnh.
Nguồn tin của Wall Street Journal mô tả Chủ tịch Tập Cận Bình và các quan chức cấp cao Trung Quốc khác tức giận với phát biểu này. Ông Tập ra lệnh cho các cơ quan quản lý của Trung Quốc điều tra Ant Group. Sau đó, chính quyền Bắc Kinh đề xuất các quy định quản lý tài chính mới và triệu tập ông Ma.
Sau khi hoãn IPO hồi năm ngoái, hôm 12/4, Ant Group bị cơ quan quản lý Trung Quốc yêu cầu trở thành một công ty holding, chịu quản lý giống các ngân hàng.
Theo đó, công ty phải loại bỏ cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động kinh doanh thanh toán, quản lý rủi ro thanh khoản của các sản phẩm quỹ, chấm dứt tình trạng độc quyền thông tin và cải thiện quản trị công ty.
Trước đó 2 ngày, Cục Quản lý thị trường Trung Quốc thông báo phạt Alibaba 18 tỷ nhân dân tệ, tương đương 2,75 tỷ USD vì vi phạm các quy định về chống độc quyền. Đây là mức phạt kỷ lục đối với một công ty Trung Quốc.
Tháng 9/2021, theo Wall Street Journal, ứng dụng 1 tỷ người dùng thuộc Ant Group sẽ phải chia tách mảng kinh doanh cho vay lợi nhuận cao. Theo kế hoạch, Ant cũng phải chuyển dữ liệu người dùng cho một liên doanh chấm điểm tín dụng do nhà nước góp vốn. Những dữ liệu người dùng này vốn được Ant sử dụng để làm cơ sở cho các quyết định cho vay.
Tháng 4/2022, Reuters đưa tin Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc (CCDI) đang đóng vai trò chính trong cuộc điều tra về mối liên hệ giữa Ant Group và các công ty thuộc sở hữu của nhà nước Trung Quốc.
Đến tháng 7, Alibaba nằm trong danh sách các công ty bị phạt vì không tuân thủ quy tắc chống độc quyền, liên quan đến việc báo cáo những giao dịch trong quá khứ.
Một trong số 5 thương vụ liên quan đến Alibaba là thương vụ mua cổ phần công ty con Youku Tudou, nền tảng phát trực tuyến, vào năm 2021.
Cuối tháng 11, nguồn tin của Reuters cho biết giới chức Trung Quốc dự định phạt Ant Group hơn 1 tỷ USD. Nhưng điều này cũng mở đường cho việc chấm dứt cuộc trấn áp kéo dài 2 năm đối với công ty công nghệ tài chính này.
