Nào ai ngờ có hẳn một bức tượng Lênin bằng đồng, cao gần 5m nhưng bị đặt ở vỉa hè, trên bệ không tương xứng, tại một ngã 5 đông đúc ở thành phố Seattle, tiểu bang Washington, Mỹ.
Bức tượng thuộc tài sản cá nhân, được mua về từ Slovakia sau cuộc cách mạng nhung.
Nó trở thành điểm nhấn của khu phố, nhưng cũng không ngừng gây tranh cãi trong lòng nước Mỹ, ít ra là ở cấp địa phương.
Khi tôi đến địa điểm nói trên để chụp hình, trước mặt tôi là bức tượng Lênin cao 5m, nặng 7 tấn, bằng chất liệu đồng. Hình dáng tượng lãnh tụ cộng sản này đầu đội mũ, đang đi về phía trước một cách mạnh mẽ. Hai bàn tay của tượng bị sơn đỏ. Vài chỗ trên thân tượng bị vẽ bậy.
Bức tượng Lênin được đặt cạnh vỉa hè tại góc đường Fremont Pl N và đường N 36th St, phía trước một nhà hàng. Bệ tượng được làm một cách đơn giản với bê tông xù xì giống vỉa hè. Phía đường Fremont Pl N có ba bậc tam cấp, phía đường N 36th St ngang bằng với vỉa hè. Điều này cho người xem cảm nhận, nó được đặt một cách thiếu trang trọng, không giống như một tượng đài.
Một tấm bảng nhỏ đặt bên cạnh với nhiều thông tin liên quan đến bức tượng. Và cả những tờ thông tin giới thiệu về khu Fremont.
Tôi chưa bao giờ đứng trước bức tượng Lênin to như vậy. Đây là tượng toàn thân Lenin được đặt tại một ngã năm nhộn nhịp với nhiều của hiệu kinh doanh ở khu Fremont. Cách trung tâm thành phố Seattle, tiểu bang Washington chừng 6,5 km.
Theo tìm hiểu của tôi, tượng này do nhà điêu khắc Emil Venkov, người Bulgaria sáng tác. Nó được hoàn thành vào năm 1988, và đặt tại Poprad,Tiệp Khắc (Czechoslovakia) và thành phố nay thuộc về Slovakia. Theo thông tin giới thiệu, kinh phí cho việc làm tượng vào thời điểm đó là rất lớn: 334 ngàn koruna của Tiệp Khắc (tương đương 200.000 USD vào năm 2019).
Sau cách mạng Nhung ở Tiệp Khắc vào năm 1989, bức tượng Lênin, lãnh tụ cộng sản Nga, bị đưa ra bãi phế liệu.
Năm 1993, tượng Lenin trên được Lewis E. Carpenter mua với giá 13 ngàn USD. Người mua tượng là cư dân ở thành phố Issaquah, cách Seattle chừng 30 km. Tượng về đến Mỹ vào tháng 8 cùng năm, kinh phí cho cả việc vận chuyển khoảng 40 ngàn USD vào thời điểm đó.
Lewis Carpenter mua tượng để nhìn thấy một phần lịch sử và và lưu giữ giá trị của cách sáng tạo nghệ thuật bị chính trị chi phối. Ông dự tính dùng tượng Lenin này để thu hút khách cho nhà hàng dân tộc Slovak mà ông muốn mở ở Issaquah.
Tuy nhiên, Lewis Carpenter chết do tai nạn giao thông vào đầu năm 1994, nên kế hoạch không được thực hiện và tượng Lenin tiếp tục tạo sự chia rẽ, tranh cãi như chính ý thức hệ xã hội chủ nghĩa do ông thực hiện ở nước Nga sau 1917.
Sau cái chết của Lewis Carpenter người dân ở thành phố Issaquah từ chối việc trưng bày bức tượng Lênin. Gia đình của Lewis Carpenter định bán tượng cho một xưởng đúc nghệ thuật ở Fremont để nấu chảy làm thành những bức tượng khác. Nhưng việc ‘hóa kiếp’ cho tượng ông Lênin đã không xảy ra.
Perter Bevis một nghệ nhân đúc đồng nghệ thuật tại Fremon cùng gia đình Lewis Carpenter đã làm việc với khu thương mại để đặt bức tượng lãnh tụ phong trào cộng Sản thế giới tại Fremont, cạnh một khu chợ trời vào năm 1995. Một năm sau tượng được di dời về vị trí hiện tại, cách nơi ban đầu khoảng 150m.
Theo một bài báo cũ, vào năm 2008, tượng được định giá 300 ngàn USD. Một số nguồn khác nói năm 2015 tượng được chào bán với giá 250 ngàn USD. Tuy nhiên đến thời điểm hiện tay vẫn chưa thấy chủ nhân khác từ khi nó được đưa đến Mỹ.
Việc đặt tượng Lênin tại Fremont gây tranh cãi cho chính cư dân địa phương. Người xem tượng như một điểm nhấn để thu hút khách đến xem, mua sắm, nhưng cũng có người coi nó như cách duy trì tội ác. Số khác lại xem nó như chiến tích của xã hội dân chủ đã chiến thắng chế độ độc tài, toàn trị.
Nhiều tờ báo cũ đưa tin, vào dịp Giáng sinh năm 2004, một ngôi sao đỏ to theo phong cách Xô Viết với đèn nhấp nháy được người ta đặt để trang trí trên đầu tượng. Việc hai bàn tay của tượng Lênin luôn được sơn màu đỏ như muốn nói đây là nhân vật gây ra tội ác cho nhân loại.
Võ Ngọc Ánh
