Chỉ vài giờ sau khi Jim Chanos gọi cổ phiếu Vinfast là “meme stock” thì giá cổ phiếu này đã rớt gần phân nửa. Jim Chanos là một chủ tịch hãng cố vấn tài chính tại New York và là một nhà bán khống cổ phiếu (short-seller) lừng danh trong thế giới tài chính, từng dự đoán và bán khống thành công một số cổ phiếu các hãng lớn trước khi chúng bị sụp đổ.
Một đôi năm qua, khái niệm và hiện tượng “meme stock”, tạm gọi là “cổ phiếu ảo” hay “cổ phiếu rác” ra đời sau khi một vài cổ phiếu của những hãng làm ăn thua lỗ, nợ nần và doanh thu thấp bỗng dưng tăng rất cao và phi lý, không theo quy luật thị trường, lẫn giá trị thực của các hãng này.
Vinfast là một hãng mới gia nhập kỹ nghệ xe hơi, đến từ một quốc gia chưa từng được thế giới biết đến như quốc gia có kỹ nghệ đáng chú ý gì. Vinfast đang hoạt động với dòng tiền âm, làm ăn thua lỗ và nợ nần nhiều. Khi một hãng còn trong tình trạng thua lỗ, người đầu tư nhìn vào tiềm năng sản phẩm và doanh số bán ra của nó thì Vinfast chưa bán được xe, lại bị đánh giá rất thấp khi vào thị trường Hoa Kỳ, một thị trường nhiều cơ hội cho việc tiêu thụ xe điện nhưng yêu cầu rất cao và cạnh tranh quyết liệt.
Trong vài ngàn chiếc xe được đưa sang Mỹ từ cuối năm qua, Reuters dẫn theo số liệu từ S&P Global Mobility cho thấy, hiện chỉ có 137 xe Vinfast được đăng bạ và lưu hành tại Mỹ cho đến cuối tháng Sáu, trong đó không xác định được là bao nhiêu xe thực sự đã được người tiêu thụ mua. Còn lại hàng chục ngàn xe hơi Vinfast bán được là tại thị trường nội địa.
Tuy vậy, những người theo dõi tin tức thường xuyên đã nhận xét rằng, đó là những cuộc sang nhượng, cho thuê xe và thành lập hãng xe taxi được dàn xếp gấp rút trong mục đích tạo số liệu doanh thu cùng lượng xe bán được trước khi nộp hồ sơ ra cổ phiếu tại Mỹ.
Thế nhưng Vinfast lại tự định giá trị của mình đến 23 tỉ đô la khi sát nhập cùng hãng Black Spade, vốn đã giảm từ mức 60 tỉ theo dự định ban đầu. Có thời điểm giá cổ phiếu VinFast lên trên $90, tức giá trị hãng này đạt trên dưới 200 tỉ đô la trước khi hạ xuống còn dưới phân nửa. Cổ phiếu Vinfast bị Jim Chanos gọi là “cổ phiếu rác” hay “ảo” là vậy.
Chính vì vậy, các bản tin tài chính và bàn luận của cộng đồng mạng thường nhắc đến Vinfast đã qua mặt hãng này hay hãng kia và Phạm Nhật Vượng, chủ nhân Vinfast trở thành người giàu thứ x hay y thế giới theo giá trị thị trường trong ngày của cổ phiếu thì chúng chỉ có giá trị trên giấy hay màn ảnh, hoặc là một phép tính đơn giản qua giá “cổ phiếu rác” hơn là giá trị thực tế.
Nhiều thập niên nữa, nếu không nói sẽ khó tưởng tượng đến bao giờ Việt Nam mới có thể có những hãng đạt đến tầm vóc của những hãng như IBM, Intel hay Boeing để bảo rằng Vinfast có giá trị cao hơn những hãng này hay các tập đoàn kia của thế giới.
Nếu Vinfast thất bại hay bị phát hiện có những hoạt động sai trái sẽ dẫn đến sự bất lợi cho giới trẻ tài năng hay các hãng xưởng Việt có những sản phẩm xứng đáng khác muốn bước vào thị trường Mỹ hay ra thế giới sau này. Bởi ấn tượng ban đầu là điều rất quan trọng và sẽ còn đọng lại rất lâu. Đó mới chính là điều cần quan tâm hơn.
Theo quy định của Ủy ban Giao dịch và Chứng khoán Hoa Kỳ (SEC), những cấp quản trị hay cổ đông lớn trong nội bộ hãng cần báo cáo minh bạch và cho SEC việc mua hay bán cổ phiếu của hãng. Yêu cầu này nhằm tránh việc thao túng giá cổ phiếu hay mua bán dựa vào thông tin nội bộ, nếu việc mua và bán cổ phiếu diễn ra trong vòng sáu tháng có sinh lợi thì khoản lợi nhuận đó phải trả lại cho hãng. Nếu Vinfast không bị ràng buộc điều lệ này cũng như các quy định, luật lệ khác của SEC, sự thiếu minh bạch so với các công ty cổ phần thông thường khác là điều dễ dẫn đến việc thao túng thị trường.
Vinfast cũng cảnh báo người đầu tư trong cùng mẫu đơn 20-F nói trên rằng, “Không thể bảo đảm là cổ phiếu phổ thông và/hoặc chứng quyền của Vinfast sẽ tiếp tục được niêm yết trên sàn Nasdaq. Nếu Vinfast không tuân thủ theo các yêu cầu niêm yết của Nasdaq, cổ phiếu phổ thông và chứng quyền Vinfast có thể bị rút khỏi Nasdaq và sẽ ảnh hưởng đến khả năng hoán đổi tiền mặt của chúng và việc gây vốn của hãng.”
Cổ phiếu Vinfast có thể tăng gấp đôi hay ba lần trong đôi ngày hay vài tuần tới, nhưng cũng có thể trở lại giá khởi điểm, thậm chí chỉ còn một đôi đô la hoặc bị xóa khỏi sàn Nasdaq trong vài tháng hay năm tới.
Tuy nhiên nhìn vào sự biến động bất lường và phi lý của cổ phiếu Vinfast trong vài tuần qua, nó đang phô bày những đặc tính tương tự một cổ phiếu rác như lời của Jim Chanos.
Nhã Duy
