Một luật sư bình luận, nếu tòa vẫn buộc trung tá Hoàng Văn Hưng có nhận 450.000 USD thì sẽ tạo ra tiền lệ “suy đoán có tội” nguy hiểm trong tố tụng hình sự.
Mấy ngày nay chi tiết “chiếc vali” mà Thiếu tướng Nguyễn Anh Tuấn khi còn đương chức đưa cho Trung tá Hoàng Văn Hưng khi ấy là điều tra viên, chứa 450.000 USD hay chứa bốn chai rượu vang, đã tràn ngập trên dư luận xã hội.
Tuấn khai trong vali chứa 450.000 USD còn ông Hưng vẫn khăng khăng khai trong vali chỉ có bốn chai rượu vang.
Có nhiều cuộc gọi giữa Tuấn và Hưng nhưng vụ án này cơ quan điều tra không trích xuất được nội dung cuộc gọi nói gì, mà chỉ trích xuất được thời gian gọi, thời lượng đàm thoại kéo dài bao lâu.
Về niềm tin nội tâm, mọi người đều cho rằng bên trong không thể chứa bốn chai rượu vang mà phải là mấy xấp USD. Niềm tin như thế là rất xác đáng, đúng với sự việc.
Viện kiểm sát Hà Nội giữ quyền công tố theo hướng bên trong vali có 450.000 USD, đã trích xuất camera nhưng cũng chỉ là hình ảnh chiếc vali, còn bên trong chúa gì thì… “chỉ có Chúa mới biết”. Kiểm sát viên cũng viện dẫn thêm “lời khai của ông Tuấn, Hằng và Sơn phù hợp nhau”, rồi “lời khai của Hưng mâu thuẫn khi từ đầu khai không nhận bất cứ quyền lợi vật chất gì, về sau mới thừa nhận có nhận vali”, nhiều cuộc gọi bất thường thời điểm ông Tuấn ông Hưng giao nhận vali…
Tuy phía Viện kiểm sát đưa ra nhiều viện dẫn nhưng không có chứng cứ nào mang tính quyết định bên trong vali chứa 450.000 USD để “đánh gục sự kiên định không thừa nhận” của Hưng – một người từng trải qua nhiều năm hoạt động tiến hành tố tụng dày dạn kinh nghiệm.
Các chứng cứ mà Viện kiểm sát đưa ra thêm ngoài lời lẽ trong cáo trạng, rõ ràng cũng cố thêm niềm tin rằng cựu trung tá Hưng chắc chắn có nhận 450.000 USD trong vali.
Nhưng chúng ta lưu ý rằng, khi đưa ra kết tội bất kỳ ai, không thể bằng niềm tin. Pháp luật “chặn đứng” cách kết tội này bằng nguyên tắc suy đoán vô tội khi ban hành đạo luật tố tụng hình sự.
Nguyên tắc suy đoán vô tội quy định cụ thể: “Khi không đủ và không thể làm sáng tỏ căn cứ để buộc tội, kết tội theo trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định thì cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải kết luận người bị buộc tội không có tội.”.
Như vậy, khi không làm sáng tỏ được trong vali có 450.000 USD hay chỉ có bốn chai rượu vang, thì buộc phải suy đoán bên trong có bốn chai rượu vang. Bởi suy đoán bên trong có 450.000 USD là suy đoán có tội, trái với quy định tại Điều 13 Bộ luật tố tụng hình sự 2015.
Mặc dù khi suy đoán vali chứa bốn chai vang sẽ gây phẫn nộ dư luận, gây mất niềm tin vào cơ quan phòng chống tội phạm, gây ra điều dị nghị rằng cơ quan công tố yếu nghiệp vụ không làm rõ được tội phạm. Nhưng như thế, nó đúng luật.
Không ai có thể bất chấp pháp luật khi thực hiện công vụ.
Nếu hôm nay suy đoán Hoàng Văn Hưng có tội, chúng ta có nghĩ rằng sau này Viện kiểm sát, tòa án cứ thế mà làm, như một tiền lệ hay sao? Khi đó, hàm oan sẽ diễn ra khắp nơi.
“Tính tiền lệ” của sự việc này rất lớn bởi báo chí và mạng xã hội đã đưa tin rõ từng chi tiết đến với cả cộng đồng xã hội. Hơn nữa, dưới góc độ khoa học pháp lý về tố tụng hình sự, thì đây là một trường hợp rất hay. Trong đó việc chứng minh tội phạm cơ quan công tố đã làm rất yếu, mặc dù “nhìn thấy rõ” tội phạm.
Chứng minh tội phạm thuộc về cơ quan công tố. Nếu không chứng được thì đành chịu chứ không thể “cả vú lấp miệng em” rồi buộc tội bừa bãi.
Tiền lệ là một điều hết sức nguy hiểm trong hoạt động tố tụng hình sự ở nước ta hiện nay.
Những người trong nghề bào chữa gần đây đã rất đau buồn với tiền lệ “Có sai sót nhưng không làm thay đổi bản chất vụ án”. Tiền lệ này đã đẩy không ít bị cáo vào con đường oan khuất tù tội.
Nay nếu có thêm tiền lệ xử án suy đoán có tội, thì hoạt động tố tụng hình sự ở nước ta thực sự rơi vào hiểm nguy khôn lường.
Nếu vẫn buộc trung tá Hoàng Văn Hưng có nhận 450.000 USD sẽ tạo ra “Tiền lệ suy đoán có tội” trong tố tụng hình sự. Sau này tiền lệ này tạo cho người xấu “giết lầm hơn bỏ sót” mạng sống con người thì làm sao.
Trần Đình Dũng
