Việt Nam dựng nên chính quyền mới ở Phnom Penh và can thiệp sâu vào chính quyền đó, bắt giam cả thủ tướng, không cho Campuchia quyền độc lập chính trị thực sự. Đó là điều người Campuchia không đồng ý.
Cách đây 45 năm, ngày 7/1/1979, Việt Nam tiến quân vào Phnom Penh lật đổ chế độ Khmer Đỏ. Sau khi lật đổ Khmer Đỏ, Việt Nam đã dựng nên một chính phủ tại Phnom Penh do mình bảo trợ. Sau đó, Việt Nam tiếp tục đóng quân tại Campuchia đến năm 1989.
Ông Sorky Sum, nhà nghiên cứu về lịch sử hiện đại Campuchia, cho biết: “Một số người cho rằng mục đích ban đầu của Việt Nam khi tấn công Campuchia không phải là cứu người dân Campuchia mà chỉ là thay thế các lãnh đạo cộng sản của Đảng Cộng sản Campuchia (Khmer Đỏ) khi đó quá thân Trung Quốc và thù ghét Việt Nam. Việt Nam muốn thay thế các lãnh đạo Khmer Đỏ thù ghét họ bằng các lãnh đạo Khmer Đỏ khác, dễ thương với Việt Nam hơn. Các lập luận này dựa trên mấy dự kiện sau đây.
Một số học giả chỉ ra rằng ngay trong năm 1979, sau khi lật đổ Khmer Đỏ, Việt Nam mở tòa án xét xử các lãnh đạo Khmer Đỏ, lúc này đã tháo chạy vào rừng ở biên giới với Thái Lan. Trong phiên toà vắng mặt này, Việt Nam chỉ xét xử hai người là Pol Pot và Ieng Sary. Trong khi đó, Khmer Đỏ có rất nhiều lãnh đạo khác, cũng phạm tội ác rất lớn. Nhiều người đặt ra một giả thuyết là có thể Việt Nam muốn mở cơ hội cho những lãnh đạo khác của Khmer Đỏ quay trở lại. Hà Nội lúc đó chỉ muốn thay thế các lãnh đạo của Khmer Đỏ bằng những người khác.
Tôi từng phỏng vấn ông Bùi Tín, người từng theo đội quân Việt Nam đến Campuchia năm 1979. Ông nói với tôi rằng lý do Việt Nam tấn công Campuchia vì Khmer Đỏ tấn công Việt Nam. Ông nói rằng trong chiến tranh Việt Nam, chính quyền miền Bắc quyết tâm sắt đá phải thống nhất hai miền Nam Bắc. Do đó, Việt Nam sau 1975 không có lợi ích gì để tấn công Campuchia.
Một số học giả khác thì nói rằng họ không tìm được tài liệu gốc nào ở giai đoạn đó của Việt Nam nói rằng Việt Nam tấn công Campuchia để cứu người dân mà chỉ nói là tấn công Campuchia vì Khmer Đỏ xâm lược Việt Nam. Khmer Đỏ khi còn cầm quyền đã không chỉ giết người Campuchia mà giết cả người Việt ở Campuchia mà khi đó chính phủ Việt Nam cũng không đến cứu họ.
Nhiều người Campuchia biết ơn Việt Nam vì Việt Nam đã cứu họ khỏi nạn diệt chủng, mặc dù mục đích ban đầu của Việt Nam không phải là cứu người dân Campuchia. Mặc dù việc cứu người dân chỉ là kết quả phụ, nhưng nhờ cuộc xâm lược đó mà họ sống sót. Nhưng đồng thời họ cũng nghĩ rằng Việt Nam khi đó không nên đóng quân đến 10 năm như vậy.
Nhiều người Campuchia nghĩ rằng giá mà khi đó, sau khi lật đổ Khmer Đỏ, Việt Nam liên lạc với Liên Hiệp Quốc, đề nghị cộng đồng quốc tế giúp đỡ, còn mình thì rút quân. Nhưng Việt Nam đã không làm như vậy. Ngược lại, Việt Nam đã cho phép cả một dòng người Việt di cư tràn vào Campuchia. Việt Nam dựng nên chính quyền mới ở Phnom Penh và can thiệp sâu vào chính quyền đó, bắt giam cả thủ tướng, không cho Campuchia quyền độc lập chính trị thực sự. Đó là điều người Campuchia không đồng ý.
(Theo RFA)
