Trong cuộc gặp, ông Tập sẽ đưa ra những tuyên bố khuôn sáo để làm Moscow hài lòng nhưng trong thâm tâm ông Putin sẽ rất thất vọng. Quan hệ giữa Nga và Trung Quốc sẽ không mạnh lên, đó là điều mà thế giới bên ngoài có thể yên tâm.
Truyền thông quốc tế đưa tin hai nhà lãnh đạo Nga và Trung Quốc – ông Vladimir Putin và ông Tập Cận Bình – sẽ gặp nhau tại hội nghị thượng đỉnh Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải (Shanghai Cooperation Organization – SCO) tại thành phố Samarkand của Uzbekistan trong hai ngày 15 và 16/9.
Đây là lần xuất ngoại đầu tiên của ông Tập từ khi đại dịch COVID-19 khởi phát ở Vũ Hán cuối năm 2019 và lần gặp trực tiếp thứ hai của hai nhà lãnh đạo sau lần ông Putin sang Bắc Kinh hội kiến với ông Tập rồi khi trở về đã khởi động cuộc chiến tranh xâm lược Ukraine. Cuộc gặp của hai nhà độc tài lần này sẽ dẫn tới chuyện gì nữa?
So với lần gặp ở Bắc Kinh hồi Tháng Hai, trong đó hai bên cam kết hợp tác “không giới hạn,” cuộc gặp lần này ở Samarkand sẽ không hào hứng lắm do thất bại thê thảm của Nga trên chiến trường Ukraine và khó khăn kinh tế của Trung Quốc. Dù vậy, hai nhà độc tài sẽ vẫn thể hiện sự đoàn kết chống lại cái mà họ coi là chủ nghĩa bá quyền của người Mỹ.
Tổng thống Nga phó hội với một tư thế khá ê chề. Trong hơn tuần qua, quân dân Ukraine đã phản công dữ dội, giành lại được hơn 3,500 dặm vuông lãnh thổ vùng Kharkiv và đang tiếp tục gây sức ép tại các mặt trận hướng Đông Bắc và hướng Nam, buộc quân Nga liên tục tháo chạy.
Thất bại trên chiến trường làm cho giới tinh hoa Nga chuyển sang phản đối ông Putin và cuộc phiêu lưu quân sự của ông. Nhật báo The New York Times ngày 12 Tháng Chín tường trình hơn 40 quan chức dân cử khắp nước Nga đã ký kiến nghị yêu cầu ông Putin từ chức.
Trên các kênh truyền hình nhà nước, một số chuyên gia và cựu tướng lĩnh quân đội đặt nghi vấn về năng lực quân sự của Nga và công khai thừa nhận Moscow không thể chiến thắng.
“Giờ đây chúng ta phải hiểu rằng tuyệt đối không thể đánh bại Ukraine bằng những nguồn lực và phương pháp chiến tranh thời thực dân mà quân đội Ukraine đang sử dụng. Quân Nga đang chiến đấu với một đội quân mạnh, được hỗ trợ đầy đủ từ những quốc gia hùng cường nhất thế giới cả về kinh tế và công nghệ,” ông Boris Nadezhdin, một cựu dân biểu Viện Duma, tức Hạ Viện Nga, lên tiếng trong một chương trình truyền hình NTV, và kêu gọi Moscow nhanh chóng ngồi vào bàn đàm phán với Kiev để tìm lối thoát trong danh dự.
Khó khăn của ông Putin tạo cho ông Tập tư thế bề trên trong quan hệ Nga-Trung. Tại cuộc họp thượng đỉnh ở Uzbekistan, ông Putin chắc chắn sẽ yêu cầu ông Tập hỗ trợ kinh tế để làm dịu tác động các biện pháp trừng phạt của phương Tây, và viện trợ quân sự để duy trì cuộc chiến.
Trước mắt, ông Putin sẽ yêu cầu đẩy nhanh ký kết hợp đồng xây dựng đường ống Siberia 2 dẫn khí đốt của Nga sang Trung Quốc. Việc đàm phán về đường ống đã bế tắc từ lâu nhưng tuần trước tại Diễn Đàn Kinh Tế Phương Đông ở Vladivostok, Nga, ông Putin tiết lộ hai bên đã đồng ý được những điều khoản căn bản. Ông Putin cũng sẽ yêu cầu Trung Quốc cung cấp các sản phẩm công nghệ cao như các vi mạch bán dẫn tân tiến mà Nga không còn mua được từ phương Tây.
Cho đến nay, Bắc Kinh tỏ ra thận trọng, vừa giúp Nga những chuyện gì có lợi cho chính Trung Quốc, vừa né các biện pháp trừng phạt Nga của phương Tây.
Lượng dầu mỏ mà Nga không bán được qua Châu Âu được Trung Quốc và Ấn Độ mua hết. Trong Tháng Bảy, Trung Quốc mua của Nga 7.15 triệu tấn dầu, cao hơn 7.6% so với cùng kỳ năm trước. Trung Quốc cũng mua của Nga nhiều mặt hàng khác như than đá và phân bón hóa học. Tiền mua hàng của Trung Quốc giúp ngân khố của Nga không bị cạn kiệt và đồng tiền Nga không bị mất giá.
Trung Quốc cũng cung cấp cho Nga hàng hóa tiêu dùng, lấp vào khoảng trống ở các siêu thị mà các công ty đa quốc gia phương Tây bỏ lại. Có đến 80% số xe hơi tiêu thụ ở Nga hiện nay là xe Trung Quốc. Bắc Kinh cũng cung cấp cho Nga vi mạch điện tử, nguyên liệu và các thiết bị khác. Bộ Thương Mại Mỹ vừa đưa thêm năm công ty Trung Quốc vào danh sách cấm vận thương mại do hợp tác với ngành quốc phòng Nga. Tuy nhiên, bà Gina Raimondo, bộ trưởng thương mại Mỹ, nói chưa có dấu hiệu cho thấy Trung Quốc vi phạm nghiêm trọng lệnh cấm vận kinh tế.
Về quân sự, tuần trước, Trung Quốc cử 2,000 binh sĩ, 21 chiến đấu cơ và ba tàu chiến đến tập trận ở miền Đông nước Nga. Đây là lần đầu tiên Bắc Kinh cử cả hải lục không quân đi tập trận ở nước ngoài.
Tuy vậy, Bắc Kinh không toàn tâm toàn ý giúp Nga và điều đó làm ông Putin thất vọng. Ông Tập đã từ chối cung cấp vũ khí cho Nga, buộc Moscow phải mua máy bay không người lái của Iran và đạn đại bác của Bắc Hàn dù phẩm chất của những loại vũ khí này rất đáng ngờ.
Về mặt chính trị, Nga và Trung Quốc vẫn tiếp tục chia sẻ lợi ích chiến lược của việc chống phương Tây: Bắc Kinh không phản đối cuộc xâm lược của Nga ở Ukraine mà đổ lỗi cho Mỹ và NATO, đúng giọng điệu tuyên truyền của ông Putin. Đổi lại, Moscow là đồng minh duy nhất của Trung Quốc lên án chuyến đi thăm Đài Loan của Chủ Tịch Hạ Viện Mỹ Nancy Pelosi hồi đầu Tháng Tám, gọi đó là hành vi gây hấn.
Nhưng sự hỗ trợ của Trung Quốc đối với Nga là “có giới hạn.”
Nga đang rất cần Trung Quốc nhưng Bắc Kinh cứ ỡm ờ. Một mặt, ông Tập không thể để ông Putin thất bại một cách nhục nhã có thể dẫn tới sự sụp đổ của chế độ ở Moscow, nhưng mặt khác nhà lãnh đạo Trung Quốc lo ngại nếu ra mặt hỗ trợ Moscow thì các biện pháp trừng phạt của Mỹ và phương Tây có thể gây hại cho chính kinh tế quốc gia đông dân nhất thế giới, hiện đang lao đao vì chính sách phong tỏa chống COVID-19.
Xem ra, Trung Quốc sẽ tiếp tục đu dây vì lợi ích của chính Trung Quốc mà không hết lòng giúp đỡ Nga. Dù tình hình chuyển biến thế nào thì Bắc Kinh vẫn “ngư ông đắc lợi.” Nếu Nga thắng, Trung Quốc có một đồng minh mạnh. Nếu Nga thua, thì Moscow sẽ là một chư hầu mới, một Bắc Hàn mới của Bắc Kinh.
Vì thế, trong cuộc gặp ở Samarkand lần này, ông Tập sẽ đưa ra những tuyên bố khuôn sáo để làm Moscow hài lòng nhưng trong thâm tâm ông Putin sẽ rất thất vọng. Quan hệ giữa Nga và Trung Quốc sẽ không mạnh lên, đó là điều mà thế giới bên ngoài có thể yên tâm.
(Theo Người Việt)
